Chibil tlem zawk, hnam hnuaihnung zawk leh a chan chau zawkte’n anmahni hamṭhat vena tura ngaihtuahna bil bik hmalakna an neih apiangin, thliarkâr rilru tih thawm bengchheng zet a lo ri vat ṭhin. Mahse, tu mahin eng vanga chu thliarkâr rilru chu lo piang ta mai nge a nih, eng nge a lo awm chhan ni a, tute nge a mawhphurtute chu tia inzawh let nachâng kan hre leh ṭhin si lo a nih hi. Mizoram hi khawi i nge, Mizoram hi eng nge ni tih zawhna mawl tê chhanna chu – Aizawl tih hi a ni! Mizoram-in a hrawn tawh State sawrkar pathumte enkawlna hnuaiah, Mizoram hi naupang angin lo mitthla ta la. A lû lam hi Aizawk niin a taksa peng dang zawngte erawh Dist dang angin han mitthla teh. A nghawng ban pawhin a zo lo mai anga tih hial tur khawpin a lû a lawk fal nalh a. Pianṭo mawina hloh vek khawp a nghawng ban her búiin a ṭhang mawi lo zo ta mek a nih hi! Lungleia College Principal pension ta pakhat chuan tun hnai maiah, 'REGIONAL FEELINGS VRS REGIONAL BIAS' tih thu ṭha tak ziakin, "Tu nge thliarkâr (rilru) siamtu chu?" tiin a thu ziak hi zawhna pawimawh lutukin a khar hnan a. Party pathum kan hrawn tawh leh hrawn mekte hian, min chhansak ngei se kan duh hle. Lunglei bik chauh a ni lo, Kolasib, Champhai, Lawngtlai, Siaha etc Dist-te'n an Dist phuisuina leh ṭhanlenna tura hmalakna an neih reng reng, thliarkâr rilru min tihsak leh ṭhin hi kan chhangkham ta takzet tih Aizawl hian lo hre teh se. Kan Principal pension thu ziak kal tlang leh, NGO anga hma kan lo lak ve tawhna kal tlanga Aizawl lamin Lunglei leh, chhim mipuite min palzut dan êm êm hi chu a tâwk kan ti ve tawh a ni. Chutiang taka Aizawl thuneitute’n chhim bial mipuite min thlauhthlak dan leh, inkhualtelemna ang hrima min ngaihna ṭhenkhat hi lo thlir ta ila. Sawi tur tam tak zingah hengte hi lo ngaihtuah tlâng teh ang – 1. Prime Minister Rajiv Gandhi'a'n pêk min tiam thlap Vety College chu, Aizawlah thiam taka sawn a ni a. Sawrkar zem zen pha chin leh mi pawimawhte'n, lawmthu sawi nâna tai pawng pawnga sawrkar an fakna thu hlate kha, bengah hian a la cham reng mai. Mahni lam inhiavurna tur zawnga an thiamna leh, taimakna hi Zoram pumpui tân hmang ṭhin se, danglamna kan hmu tur hi a ni ngai a! PM meuh thutiam ni ta chu tiin Vety School fahrah zet mai, enkawla tuaihnum hlawh lo tak chu zahzelah Lungleia din a ni ve hnuhnawh ta rum rum a nih kha. 2. Tribal Residential School (Tweril tuna Eklavya School) pawh hi, chhim lama thil chhui mi leh zir peih, a ngaihna hriate'n Central aṭanga an dil chhuak leh a. Cheng nuai za (100) tur a ni a, First Instalment cheng nuai 50 Central Sawrkarin a rawn sanction ta chu, Aizawl lam khân Eden Huan lai taka thei ei mi mit la tak ang maia lo hmu leh chatin, Aizawl lama din turin min chhuhsak lui leh ta a nih kha! Mahse, vantlâng kawng zawhte huaihawt a nih hnuah Chhim lam hmangaih leh duhsak vang ni hauh lovin, mipui thinrim huhâng nâ tak tuar ngam lovin, harsa taka nawr chhuah a ni ta hram a nih kha.
MZU Southern Campus kan dil a, kan nawr a. A tawpah mahni intung nung chawpa (Self Finance) kalpui tura tih kan ni ta a. A hmunhma turte pawh teh fel thlap a ni tawh. Mahse, changkang lo zawk, dinhmun harsa zawk, ei leh bara harsa zawkte tân chuan tlin chi rual a ni si lo. MNF leh Congress khân a thu mai chuan min tuipui êm êm reng a. Congress hmalakna kha MNF lam khân an bawhzui chak lo mai pawh a! A takah erawh chuan a dan a dang ta daih a. MZU Southern Campus kan neih kha an hlau emaw tih mai tur a ni ta zel a nih kha. Tin, NEP 2020 hnuaiah remchang takin State zawng zawngin State University an din tur a ni tih thu chhuah a lo awm leh ta a. Central lam pawhin MZU Southern Hqrs buaipui tawh lo law law a, State University lama insawrbing turin min tur zui ta a nih kha. State dang zawng zawngin changtlung taka State University an kalpui mup mup tawh lai, chaurauekthai mai la nih hi, a tha nat thlak tak meuh meuh a ni.
RUSA hnuaiah Engineering College, Pukpui, Lunglei-ah sak a ni leh a. Prime Minister pawhin online in a hawng hial tawh a nih kha. Mahse, tun thlengin hna a la thawk tak tak thei ta chuang lem hlei lo a!Sawrkarna chelhtu apiangin êng chhit tur (electricity), College panna kawngpui (approach road), tui etc a harsatzia thu min sawi khum reng ta zawk a nih hi. Aizawl chu ni se, rei rial lovin hna thawk thei tur leh chhawr theih turin theihtawp an chhuah ang a. Engineering College changtlung tak kan ramah a awm daih tawh ang.
NEP hnuaiah State University din tur a ni leh ta a, Lungleia min din sak ngei turin kan dil a. Kha leh chen MZU Southern Campus lo buaipui tawh kan nih avangin leh, Aizawl dinhmun tawtzia leh thil ṭha engkim nghah a nih zelzia hre rengin, State University tal hi chu kan beiseiin Tlumtlea thlir takin kan lo thlir ve reng kha a ni a. Mahse, chhim lam mipuite rawn derna leh hriattirna pawh neih thamah min ruat lovin, Aizawl-a dah a nih tur thu leh chak taka hmalak mek anih thu kan hre ta nawlh a nih hi! State University din tur hian, sum leh pai tam tak sen a a ngai dâwn tih zawng, zing tin khêl lova ni a chhuak ang maia chiang, hriat sa a ni ngei e. Aizawl lama thuneitute va hmutu, MZP Hqrs, Lunglei hruaite hnenah pawh thiam takin an lo hrilh reng a. Khawi State-ah pawh State University din tur hian, sum leh paia harsatna tâwk lo pakhatmah an awm bik lo. Sum lei pai dap chhuah dan kawng hrang hrang awmte zir chiangin, Meghalaya pawhin Tura khuaah State University chu zirlai naupang 200 nen an din mai a nih khu! Tun dinhmunah hian College pakhat chuan Melte ramah Bigha 10 chuang zeta zau ram a nei sa reng a., Tin, Southern Campus dinna tur hmun Pukpui leh Tlawng inkârah ram tih fel sa diam a ni tawh bawk Tuna State University pawhin RUSA pawisate a hmang ve láwp láwp a. Chutiang zelin, Stage University dinna tura sumpai mamawh zawng zawng hi State tum vek tur tihna a ni kher chuang lo! Hei ber hi sawrkar chhuanlam, Lungleia State University din tura harsatna lian ber nia an sawi hi, a dik reng a ni. State University mamawh sumpai hi, Central Gov’t hnuaia Grant hrang hrang University Grant Commission kal tlangin State dangte pawhin an lo dil chhuak ve reng reng a. Engah nge Mizoram hian kan tih theih loh bik tehlul ang ni? National Commission on Higher Education kal tlangte pawhin sum hi pawh chhuah theih vek a ni bawk. Tin, kan State University tur hi a bika subj thlan chhuah Specific Research Project hrang hrang kal tlang pawhin, State dangte chuan sum an lo chaw lut mawlh mawlh ṭhin a nih mek khu. UGC aṭanga funding dawng thei tur erawh chuan, kan State University tur hian tehna hrang hrang a pal tlang a ngai a ni mai zawk a. A zavai maia State sum hman tur pawh a ni bawk hek lo. Mizoram leh Nagaland chiahin India ram pumah State University kan ka nei ve lo a. Delhi leh MP tih loah chuan Central Univ leh State Univ hi, hmun pakhatah dah kawp an ni hauh lo bawk. A hmun tur thu hlaah Lungleiah hian buaina pakhatmah kan nei lo sa nghal a. Tin, Central lamin State University din a nihna tura mamawh leh ṭul (criteria) a duante hi, Persia lal zungbun nem hnan ang maia nghet leh thlak danglam thiang lo an ni lo bawk. Lungleiah State University hi din ni dâwn ta se, Aizawl ang thobin pawisa tam tak senso a ngai dâwn hrim hrim a. Building hmunhma sakna turah dubthusam kan nei diam bawk a nih hi. College Affiliation chungchang thu-ah pawh, vawi tam chhim lam zirlaite Aizawlah kan kal chamchi a. Keini hun laiah phei kha chuan, NEHU, Shillong pan a ngai zel a nih kha. Aw le, sawrkar chuan inrenchem thei ang berin State University a din dâwn ta a. Lunglei a nih tak vang maia nasa leh zuala sum leh pai senso a ngai bik tlata hriatna hi, mipui thinlung hruai pen tumna mai a ni e. A tawp berah chuan, Dist bil bik tâna Dist mipuiin hma an laka ‘Thliarkâr Rilru” tih lo ri ve hman ziah hi, eng vanga lo piang nge? State sawrkar berin hmasawnna rualkhai lo êm êma hma a lakna rah a ni tih i hria ang u. He thliarkâr rilru pu lo thei lova min siamtu, chanvo ṭha apiang Aizawla dah vek tumna avang chauha lo piang chhuak a ni tih mipuite hian i hre thar mawlh ang u. Remchanna leh mamawhna avang liau liaua lirthei kan lei pawh, hmun tawt lutuk vanga intlan chhawk hial a ngaihna Aizawl khawpui hi, tih thawl dan ngaihtuah vat vat a hun tawh a. Chutih ahnêka a aia tawt zual sauh tura sawrkar hna pawimawh Aizawla ekbeng tum vek ringawtna hian, nasa takin min nawr chep tial tial zawk dâwn a nih hi